Od 1 stycznia nowe świadczenie – wspierające

Ze świadczenia wspierającego będą mogły skorzystać osoby, które otrzymały decyzję WZON z poziomem wsparcia ustalonym na poziomie 70-100 punktów.  

1 stycznia 2024 roku wchodzi w życie ustawa z 7 lipca 2023 roku o świadczeniu wspierającym (Dz. U. Z 2023 r. poz. 1429).

Świadczenie wspierające będą mogły otrzymać osoby, które:
    • ukończyły 18 lat,
    • są obywatelami Polski albo Unii Europejskiej (UE) lub Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), a jeśli nie – przebywają legalnie w Polsce i mają dostęp do rynku pracy,
    • mieszkają w Polsce,
    • otrzymały decyzję Wojewódzkiego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności (WZON), w której poziom potrzeby wsparcia został ustalony na  poziomie od 70-100  punktów.

Uzyskanie świadczenia wspierającego będzie się odbywało w dwóch etapach:

    I. Uzyskanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia
Osoba z niepełnosprawnością, która chce otrzymać świadczenie wspierające, będzie musiała złożyć do Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności wniosek o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia wraz z kwestionariuszem samooceny trudności w zakresie wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem. Wniosek można złożyć również za pośrednictwem Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Częstochowie. Aby ubiegać się o wydanie takiej decyzji, wnioskodawca musi mieć status osoby z niepełnosprawnością potwierdzony w formie:
    • orzeczenia o stopniu niepełnosprawności  – wydanego przez zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności,
    • orzeczenia o niezdolności do pracy lub orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji – wydanego przez lekarzy orzekających w ZUS,
    • orzeczenia o inwalidztwie – wydanego przed wrześniem 1997 r. przez komisje lekarskie do spraw inwalidztwa i zatrudnienia.

W przypadku osób, które nie posiadają orzeczenia ustalającego stopień niepełnosprawności, wniosek powinien zawierać informację o złożeniu wniosku o wydanie orzeczenia ustalającego stopień niepełnosprawności. Ponadto wniosek zawiera informację o wyrażeniu zgody albo jej braku na ustalenie poziomu potrzeby wsparcia pod adresem stałego pobytu. W przypadku składania wniosku przez osobę upoważnioną do reprezentowania pełnoletniej osoby niepełnosprawnej powinien on również zawierać dane tej osoby.

Decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia wydaje się na okres, na jaki osoba została zaliczona do osób niepełnosprawnych jednak na okres nie dłuższy niż 7 lat.  

II. Złożenie wniosku do ZUS o wypłatę świadczenia wspierającego.
Wniosek będzie można złożyć wyłącznie drogą elektroniczną poprzez:
    • Platformę Usług Elektronicznych (PUE) ZUS,
    • portal Emp@tia
    • lub bankowość elektroniczną.
Jeżeli osoba z niepełnosprawnością złoży wniosek przez bank albo portal Emp@tia, ale nie ma profilu na PUE ZUS, wówczas Zakład Ubezpieczeń Społecznych założy jej taki profil automatycznie, na podstawie danych z wniosku. Wniosek do ZUS może również zostać złożony przez pełnomocnika.
Świadczenie wspierające będzie wynosić od 40 do 220 proc. aktualnej wysokości renty socjalnej (dziś wynosi ona 1588,44 zł). Oznacza to, że na początku będą to kwoty od ok. 635 zł do blisko 3495 zł, w zależności od poziomu potrzeby wsparcia:
    • 95–100 pkt – 220 proc. renty socjalnej,
    • 90–94 pkt – 180 proc. renty socjalnej,
    • 85–89 pkt – 120 proc. renty socjalnej,
    • 80–84 pkt – 80 proc. renty socjalnej,
    • 75–79 pkt – 60 proc. renty socjalnej,
    • 70–74 pkt – 40 proc. renty socjalnej.

Ustawa o świadczeniu wspierającym wejdzie w życie 1 stycznia 2024 z pewnymi wyjątkami:
- od 1 stycznia 2024  – świadczenie wspierające będzie dostępne dla osób
z niepełnosprawnościami z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 87 do 100 pkt,
- od 1 stycznia 2025  – świadczenie wspierające będzie dostępne dla osób
z niepełnosprawnościami z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 78 do 86 pkt,
- od 1 stycznia 2026  –  świadczenie wspierające będzie dostępne dla osób
z niepełnosprawnościami z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 70 do 77 pkt.

Uwaga: wyjątkiem od tak określonego ustawą harmonogramu wejścia w życie ustawy jest art. 64 ustawy, zgodnie z którym osoba wymagająca opieki:
    1. na którą przyznano na podstawie przepisów dotychczasowych prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego albo zasiłku dla opiekuna,
    2. na którą przyznano prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie nowego, obowiązującego od 1 stycznia 2024 brzmienia ustawy o świadczeniach rodzinnych
– będzie mogła otrzymać świadczenie wspierające od 1 stycznia 2024, także w przypadku, gdy w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie niższym niż 87 punktów w skali potrzeby wsparcia.

Świadczenie wspierające przysługuje bez względu na dochody osiągane przez osobę z niepełnosprawnościami lub członków jej rodziny i bez żadnych ograniczeń dotyczących aktywności zawodowej bądź pobierania świadczeń emerytalno-rentowych przez osobę z niepełnosprawnościami, jak również jej opiekuna.

Świadczenie wspierające nie przysługuje jeżeli:

1. Osoba została umieszczona w domu pomocy społecznej, w rodzinnym domu pomocy, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, o której mowa w przepisach o pomocy społecznej, zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym albo schronisku dla nieletnich;
2. Osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia o podobnym charakterze do świadczenia wspierającego, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
3.  Na osobę, inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Świadczenie pielęgnacyjne

Od 1 stycznia 2024 zaczną też obowiązywać nowe przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych regulujące warunki przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, które wprowadziła ustawa z 7 lipca 2023 o świadczeniu wspierającym.

Świadczenie pielęgnacyjne będą mogły otrzymać osoby, które sprawują opiekę nad osobami z niepełnosprawnościami w wieku do ukończenia 18. roku życia.

Nie ulegają natomiast zmianie rodzaje orzeczeń o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, które są wymagane przy ubieganiu się o świadczenie pielęgnacyjne.

W związku z tym, od 1 stycznia 2024, tak jak obecnie, aby otrzymać świadczenie pielęgnacyjne wymagane będzie, aby osoba wymagająca opieki legitymowała się ważnym orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji (takie orzeczenie zawiera informację w punktach 7 i 8 o treści: „wymaga”) albo orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Zmienione przepisy rozszerzają również krąg osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego – od 1 stycznia 2024 świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwać następującym opiekunom:
    1.  matce albo ojcu,
    2.  innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359 oraz z 2022 r. poz. 2140) ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom,
    3.  opiekunowi faktycznemu dziecka,
    4.  rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego.

Jedną z najważniejszych wprowadzanych zmian jest możliwość łączenia aktywności zawodowej, bez żadnych ograniczeń z pobieraniem świadczenia pielęgnacyjnego. Oznacza to,  że po zmianach świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwać rodzicom lub innym ww. kategoriom opiekunów opiekującym się dziećmi z niepełnosprawnościami w wieku do ukończenia 18. roku życia, bez jakiegokolwiek ograniczeń lub limitów w zakresie podejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Ponadto świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwać również  w sytuacji, gdy opiekun dziecka w wieku do ukończenia 18. roku życia ma ustalone prawo do własnej emerytury lub renty lub innego świadczenia emerytalno-rentowego.

Nowe przepisy przewidują również, że w przypadku gdy opiekun otrzymujący świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach będzie sprawował opiekę nad więcej niż jedną osobą (dzieckiem) w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się odpowiednim ww. orzeczeniem o niepełnosprawności, to wysokość świadczenia pielęgnacyjnego jest podwyższana o 100% na drugą i każdą kolejną osobę, nad którą sprawowana jest opieka – warunkiem jest złożenie wniosku przez opiekuna o podwyższenie świadczenia pielęgnacyjnego (uwaga: nie dotyczy to dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektora regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej oraz dyrektora interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego).

Fot. Biuro Prasowe Urzędu Miasta