80 lat temu zaczęła się likwidacja częstochowskiego getta

Miasto wraz z miejscowym oddziałem Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów uczciło ten tragiczny rozdział w dziejach Częstochowy 22 września na placu Samuela Willenberga. Rada Miasta Częstochowy przyjęła uchwałę w sprawie uczczenia 80. rocznicy likwidacji częstochowskiego getta – informuje Biuro Prasowe magistratu.

Uroczystości zaczęły się o godz. 10.00 przed Pomnikiem Pamięci Żydów Częstochowian. Tuż obok są jeszcze pozostałości ówczesnej stacji kolejowej z rampą przeładunkową. Miejsce to było ostatnim widokiem Częstochowy, jaki zabrało ze sobą do obozu zagłady w Treblince 40 tysięcy żydowskich mieszkanek i mieszkańców miasta. Miasta, którego wielokulturowe, oparte na wzajemnym poszanowaniu dzieje brutalnie przerwali niemieccy okupanci, realizując obłędny hitlerowski plan „Endlösung der Judenfrage” – „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”…    

Na początek wybrzmiała pieśń „Gam Gam” – czyli hymn Holokaustu, będący fragmentem Psalmu 23. po hebrajsku – zaśpiewały go uczennice I LO im. Juliusza Słowackiego. W imieniu władz samorządowych Częstochowy głos zabrał zastępca prezydenta Ryszard Stefaniak, który mówił m.in.:

– 80 lat temu, 22 września 1942 roku rozpoczął się jeden z najbardziej tragicznych rozdziałów historii częstochowskich Żydów. Społeczności, która przez wieki współtworzyła nasze miasto, której kultura, religia, zwyczaje, język stanowiły jego integralną część. (…) Pamięć o bolesnych kartach historii naszego miasta to podstawa naszej tożsamości. Nie wolno nam zapominać o ofiarach tego stworzonego w faszystowskich, totalitarnych Niemczech systemu śmierci. Niech ta tragiczna historia będzie przestrogą dla nas wszystkich. Nie pozwólmy już nigdy powrócić demonom pogardy dla drugiego człowieka. Musimy zawsze zdecydowanie przeciwstawiać się wszelkim formom dyskryminacji oraz niszczenia ludzkiej godności.  

Głos zabrali także wiceprzewodnicząca Rady Miasta Jolanta Urbańska, społeczna konsultantka ds. społeczności żydowskiej – oraz Alon Goldman, przewodniczący Światowego Związku Żydów Częstochowian w Izraelu. Odczytano list Zygmunta Rolata, Honorowego Obywatela Miasta, pomysłodawcy i fundatora pomnika na placu Samuela Willenberga. W tym roku na uroczystość przyjechali także krewni Irit Amiel – nieżyjącej już poetki i pisarki pochodzącej z Częstochowy i tworzącej głównie po polsku, której udało się przetrwać likwidację getta. Głos zabrał jej syn Oni, a obecni byli także: córka Dita oraz wnuki: Noa, Asaf, Asa, Ira i Ilaj. 

Władze wojewódzkie reprezentował wicewojewoda Robert Magdziarz; byli też przedstawiciele sejmiku, delegatury Urzędu Marszałkowskiego oraz powiatu częstochowskiego. Jak zawsze nie brakło przedstawicieli służb mundurowych i częstochowskiej młodzieży – z pocztami sztandarowymi. Delegacje złożyły wiązanki  pod pomnikiem.  

Zabrzmiało kilka nieodmiennie kojarzących się ze społecznością żydowską i tragicznym czasem Zagłady pieśni – jak ,,Anatewka” ze „Skrzypka na dachu”, „Oseh Szalom” – będąca swego rodzaju modlitwą o pokój czy motyw z „Listy Schindlera”. Za te muzyczne akcenty odpowiadała młodzież z liceum  im. Słowackiego. Zebrani obejrzeli też krótką inscenizację przygotowaną przez uczennice Szkoły Podstawowej nr 31 im. Orła Białego. Całość uroczystości poprowadziła Izabela Sobańska-Klekowska - prezes częstochowskiego oddziału Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego  Żydów w Polsce.

Po uroczystości przed Pomnikiem Pamięci Żydów Częstochowian na początku sesji Rady Miasta Częstochowy przegłosowana została jednogłośnie, w obecności gości z Izraela, uchwała ze stanowiskiem, w którym samorząd Miasta Częstochowy złożył hołd wszystkim ofiarom częstochowskiego getta w 80. rocznicę rozpoczęcia jego likwidacji. W imieniu delegacji złożonej w dużej części z potomków Irit Amiel, która likwidację getta i całą okupację przeżyła, ale straciła w niej rodziców i swoją najbliższą rodzinę, Radzie Miasta podziękował Oni Amiel.

Po południu w ramach obchodów odbyło się m.in. oprowadzanie kuratorskie po wystawie Historia Żydów Częstochowian oraz spotkanie „Getto częstochowskie. Multimedialna opowieść o nieistniejącym mieście” w Muzeum Żydów Częstochowian przy ul. Katedralnej 8.    

Fot. Łukasz Stacherczak / Biuro Prasowe Urzędu Miasta