Jak przywrócić samorządowi równowagę

Tegoroczny Dzień Samorządu Terytorialnego stał się okazją przedstawienia pilnych rekomendacji w sprawie przywrócenia samorządowi terytorialnemu równowagi i samodzielności – informuje Biuro Prasowe Urzędu Miasta. 

Podczas obchodów Dnia Samorządu Terytorialnego 27 maja w Senacie RP przedstawiono analizę oraz rozwiązania legislacyjne wypracowane przez środowisko samorządowe. Organizatorami spotkania, którego głównym celem było zaprezentowanie informacji o stanie samorządu terytorialnego w Polsce byli: Senat RP, Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich przy współpracy innych organizacji samorządowych.
Od 2016 do 2023 r. samorząd terytorialny doświadczył ograniczenia autonomii i zwiększonej ingerencji rządu. Dochody własne JST (jednostek samorządu terytorialnego) spadły, a zależność od dotacji wzrosła, co doprowadziło do deficytu finansowego. W edukacji luka finansowa się pogłębiła, a zadłużenie JST wzrosło. 

Zmiany sytuacji prawnej JST w latach 2016–2023 wprowadzane z nieukrywanym zamiarem recentralizacji państwa i osłabienia jego struktur lokalnych i regionalnych zachodziły zarówno w regulacjach systemowych (finanse, edukacja), jak i doraźnie, w wielu ustawach szczegółowych.

Poza diagnozą organizacje samorządowe i pozarządowe przedstawiły konieczne kierunkowe zmiany wypracowane przez różne środowiska (w tym stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego). Mają one odwrócić negatywne zmiany oraz zredukować niebezpieczne tendencje ograniczenia samodzielności społeczności lokalnych oraz zmniejszania ich zasobów finansowych. 

Trzeba również odwrócić obecne ubezwłasnowolnienie samorządów w organizacji i finansowaniu gospodarki komunalnej oraz lokalnych i regionalnych usług publicznych, a także w polityce rozwoju. Wiele z proponowanych postulatów ma kształt gotowych projektów ustaw.
* Diagnozy i recepty na problemy samorządu terytorialnego

Głównym zdiagnozowanym problemem w analizie jest luka finansowa w edukacji, która osiągnęła 37 mld zł, a zadłużenie JST wzrosło do 91 mld zł. Deficyt bilansowy wyniósł prawie 9 mld zł. Dochody własne JST były ograniczone, a dotacje były przyznawane arbitralnie.

Samorządowcy proponują pilne działania, takie jak:

- zwiększenie udziałów JST w podatkach dochodowych, w tym dochodach z podatku PIT zryczałtowanego;

- przywrócenie subwencji rozwojowej w 2023 r., aby wyrównać ubytki w wpływach z PIT.

Natomiast długoterminowe zmiany systemowe mogłyby przedstawiać się następująco:

- zwiększenie autonomii finansowej JST poprzez promowanie lokalnej przedsiębiorczości i inwestycji;

- ustalenie obiektywnych kryteriów przyznawania dotacji celowych, uwzględniających realne potrzeby JST.

Wzmacnianie roli samorządu terytorialnego według analizy to:

- zapewnienie większej autonomii JST w podejmowaniu lokalnych decyzji;

- wspieranie współpracy między JST poprzez platformy wymiany doświadczeń i projektów.
Reforma edukacji miałaby natomiast polegać na m.in.:

- inwestowaniu w infrastrukturę edukacyjną i nowoczesne technologie; 

- poprawie wynagrodzeń nauczycieli dla zapewnienia wysokiej jakości edukacji.
Więcej o diagnozach i receptach na główne problemy Samorządu Terytorialnego 2023: informacja na stronie miasta.pl wraz załącznikami.

* „PSTRYCZEK OD RZĄDU” – SAMORZĄDOWA KAMPANIA INFORMACYJNA

„Pstryczek od rządu, czyli nasz drogi prąd” oraz „Pstryczek od rządu i po kasie” to spoty przygotowane przez Związek Miast Polskich i Unię Metropolii Polskich w ramach wspólnej kampanii informacyjnej na temat problemów miast i ich mieszkańców. Wskazuje ona bezpośrednie związki obecnej sytuacji gospodarczej i lokalnych problemów z działaniami rządu. W lutym kampanię rozpoczęto spotem „Nasze drogie ciepło”.

Niedawno powstały dwa kolejne – „Pstryczek od rządu, czyli nasz drogi prąd” oraz „Pstryczek od rządu i po kasie”.

Celem kampanii jest dotarcie do mieszkańców polskich miast i gmin z prawdziwą informacją o sytuacji energetycznej oraz finansowej ich wspólnoty lokalnej. Samorządowcy chcą pokazać, jak decyzje polskiego rządu przekładają się na podwyżki cen energii i ubytki w lokalnych budżetach.