Napoje energetyzujące a zdrowie

Od 1 stycznia 2024 r. wszedł w życie zakaz sprzedaży napojów energetycznych dzieciom i młodzieży do 18. roku życia. Dlaczego nie poleca się ich tym grupom? Wyjaśnia to dr Alicja Ponder z Katedry Żywności Funkcjonalnej i Ekologicznej Instytutu Nauk o Żywieniu Człowieka SGGW.

Napoje energetyzujące to napoje funkcjonalne. Co oznacza, że poza główną rolą nawodnienia pełnią również inne funkcje w organizmie.

Napoje energetyczne zawierają substancje bioaktywne, takie jak: kofeina, tauryna, inozytol, guarana, glukuronolakton i l-karnityna. Substancje te, a zwłaszcza wysoka zawartość kofeiny, zmniejszają uczucie zmęczenia podczas wzmożonego wysiłku fizycznego i psychicznego. 

W ostatnich latach obserwuje się u konsumentów wzrost zainteresowania „energetykami”. Choć rynek ten nadal stanowi najmniejszy procent w produkcji napojów bezalkoholowych, cieszy się dużą popularnością nie tylko wśród konsumentów, ale także specjalistów od żywienia, w tym także naukowców z SGGW. Choć produkty te przeznaczone są dla określonej grupy osób, coraz częściej sięgają po nie młodzi ludzie, studenci, którzy nie zawsze potrzebują stosować tego typu napoje w swojej diecie. Dlatego istotna byłaby edukacja osób w różnych grupach wiekowych na temat spożycia tego typu napojów.

Spożycie napojów energetyzujących w Polsce z roku na rok stale rosło. Od 2012 r. możemy obserwować systematyczny wzrost spożycia tych produktów. W związku z zauważalnym wzrostem spożycia napoje energetyczne są coraz częstszą przyczyną dyskusji i obiektem badania naukowców z zakresu żywienia. Wynika to z zagrożeń, które mogą mieć wpływ na zdrowie ludzi spożywających tego typu napoje.

* Cukier

Pierwsze, dlaczego powinno się zwrócić szczególną uwagę podczas spożywania napojów energetyzujących, jest to, że jednym z głównych składników tych napojów jest cukier. Regularne spożywanie napojów słodzonych cukrem może w dużej mierze przyczyniać się do przyrostu masy ciała, a co za tym idzie, do występowania nadwagi i otyłości. Choroby te stanowią poważny problem XXI wieku każdej grupy wiekowej. Konsekwencją wysokiego spożycia może być zwiększone ryzyko cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych.

* Kofeina

Kolejnym problemem jest wysoka dawka kofeiny występująca w napojach energetycznych. Uważa się, że kofeina może pozytywnie wpływać na kontrolę masy ciała, jednak w połączeniu z sacharozą zwiększa ryzyko występowania nadwagi i otyłości poprzez zwiększenie utleniania węglowodanów oraz hamowanie utleniania tłuszczów. 

Kolejnym ryzykiem związanym z obecnością kofeiny w tego typu napojach, jest możliwość spożycia tych produktów przez dzieci poniżej 16. roku życia. Kofeina może mieć bardzo silny wpływ na organizm dziecka. Może powodować silny ból brzucha, nudności, nerwowość, pobudzenie i bezsenność. 

Kobiety w ciąży są również bardziej wrażliwe na wysokie dawki kofeiny. Kofeina przenika przez barierę łożyskową i może utrudniać przepływ krwi do łożyska i hamować transport składników odżywczych do płodu. Może to przyczynić się do narodzin dziecka z niższą masą urodzeniową, przedwczesnego porodu, a nawet poronienia. 

Wpływ napojów energetyzujących na pracę układu krążenia również jest niepokojący. Napoje z dużą zawartością kofeiny nie są zalecane osobom z chorobami układu krążenia. Niektóre badania naukowe dowodzą, że spożywanie wysokiej ilości kofeiny może przyczyniać się do zaostrzenia chorób układu krążenia, ponieważ może się przyczyniać do wzrostu ciśnienia krwi i zwiększać ryzyko zawału mięśnia sercowego.

* Niebezpieczne połączenie

Najwięcej napojów energetyzujących spożywają młodzi ludzie w wieku 19-25 lat, którzy często łączą te napoje z alkoholem. To połączenie może prowadzić do poważnych negatywnych skutków zdrowotnych. Napoje energetyczne poprzez swoje stymulujące działanie mają na organizm odwrotny wpływ od alkoholu, zmniejszając jego działanie uspokajające, dezorientujące i wywołując mylące poczucie bycia trzeźwym. To prowadzi do jeszcze większego spożycia alkoholu, powodując zwiększone ryzyko zatrucia. Osoby spożywające tego typu mieszanki mają trzykrotnie większe prawdopodobieństwo zatrucia alkoholem i czterokrotnie wyższe ryzyko prowadzenia pojazdu mechanicznego, które wynika z błędnej oceny trzeźwości.

* Napoje energetyzująca w badaniach naukowych

Naukowcy przebadali 25 napojów energetycznych pod kątem zawartości w nich kofeiny. Analiza badanych próbek wykazała różnorodność dodawanych substancji. Było to ponad 70 różnych substancji. Zawartość kofeiny w badanych napojach wahała się między 28,944 mg/100 ml a 37,162 mg/100 ml. Deklarowana przez producenta zawartość kofeiny to 32 mg/100 ml. W większości próbek stwierdzono wyższą zawartość kofeiny, niż deklarował producent.

Napoje energetyczne zwiększają wydolność organizmu i zapobiegają zmęczeniu. Natomiast efekt ten jest krótkotrwały. Nadużywanie tego typu napojów może prowadzić do wielu nieodwracalnych procesów w organizmie człowieka, szczególnie dziecka. Niepokojący był brak kontroli nad spożyciem tych napojów ze względu na powszechną ich dostępność na rynku.

dr Alicja Ponder

[dostarczył infoWire.pl]

Literatura

J. Frąckiewicz (2022). Influence of consumption of energy and isotonic drinks on the human body. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, 32/61, 125–132.

Wioletta Żukiewicz-Sobczak, Paweł Sobczak, Marta Siłuch, Marcin Weiner. Ewa T. Pawłowicz-Sosnowska, Paulina Wojtyła-Buciora, Jarosław Chmielewski, Ilona Żeber-Dzikowska, Barbara Gworek, i Jerzy Zagórski. 2018. „Analysis of the Chemical Composition of Energy Drinks for Contents of Stimulant and Filling Compounds”. Przemysł Chemiczny 97: 560–564.

Agnieszka Kopacz, Agata Wawrzyniak, Jadwiga Hamułka, Magdalena Górnicka. 2013. „Evaluation of Energy Drink Intake in Selected Student Groups”. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny, 49–53.

Elżbieta Wierzbicka i Julia Momot. 2022. „Assessment of Caffeine Intake from Food and Beverage Sources Among Young Women”. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego 32/60: 113–121.